Page 28 - EKDHLOSH MNHMHS PAN STAMOY

δηλαδή εξοικείωση του ανθρώπου στον άνθρωπο.» Ένα είδος

ανθρωπολογίας. Θίγονται όλα τα καίρια θέματα: πολιτικά, υπαρξιακά,
ερωτικά. Εδώ διακρίνεται η σταδιακή απομάκρυνση του Παναγιώτη από

τον μαρξισμό. Ο Παναγιώτης, σημειωτέον, ήταν αριστερός, και έμεινε

αριστερός ως το τέλος, αλλά πραγματικός αριστερός. Νομίζω ότι είναι
αντιληπτό αυτό που θέλω να πω. Βεβαίως, σε μεταγενέστερα κείμενά του,

η κριτική που κάνει στον Μαρξ είναι καταλυτική, και απομακρύνεται
εντελώς απ’ αυτόν.

Ένα μικρό απόσπασμα ακόμη από το Λόγος Ανθηρός, που δείχνει τη

δύναμη του κειμένου: «… λέξεις χιλιοειπωμένες, ξεπαρθενεμένες:
αλήθεια, δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια, ήθος, ελευθερία, κυρίως αυτή για την

οποία τρέφω ένα πάθος ασίγαστο, τις έντυσα με το πραγματικό τους,

επικίνδυνο ένδυμα, να ηχούν, σ’ αυτή την εποχή της ψευδοευημερίας και
της θεομηνίας των μετρίων, σα σήματα κινδύνου, γιατί είχαν γίνει

αγνώριστες από την καθημερινή τους εκπόρνευση… ». Ακόμη: «Η
Ελλάδα όμως μόνο ως σπίθα και σπίθισμα πνεύματος μπορεί να υπάρξει,

έτσι άλλωστε υπήρξε ώς τα σήμερα και όχι ως χώρος, αφού για πολύ

μεγάλο χρονικό διάστημα ο χώρος αυτός δεν απετέλεσε ποτέ χώρα,
δηλαδή κράτος.»

Έχουμε λοιπόν την εμφάνισή του Παναγιώτη με αυτό το δοκίμιο, το 1983.
Έπειτα από μια περίοδο αποχής από τη συγγραφική δραστηριότητα,

εισέρχεται στο χώρο την ποίησης με την Κυοφορία σιωπής. Όμως αυτή
είναι μια προσωρινή είσοδος, μία παρένθεση. Γιατί το αμέσως επόμενο

βιβλίο είναι ένα βιβλίο στοχασμού. Ο Παναγιώτης αφιερώνεται

ολοκληρωτικά στην ποίηση και βρίσκει το τελικό του ύφος όταν εκδίδει
στη συνέχεια το Σκιάς ποίκιλμα κι έπειτα τις υπόλοιπες ποιητικές

συλλογές του, Ενδοχώρα της ανάγκης κ.λπ.

Η Κυοφορία σιωπής έχει κατά τη γνώμη μου αρκετές επιρροές από τον
Σεφέρη — τον Σεφέρη τον εκτιμούσε ο Παναγιώτης ιδιαίτερα, όπως

άλλωστε και τον Βάρναλη. Εδώ θα μου επιτρέψετε μία παρένθεση: ο
Παναγιώτης αναφερόταν πάντα στις μεγάλες του αγάπες στο χώρο του

πνεύματος και της λογοτεχνίας. Τους Αρχαίους Έλληνες βεβαίως, γενικά,

αλλά ειδικότερα τους προσωκρατικούς, στους οποίους είχε μιαν ιδιαίτερη

26